Kültür Enkazı Ayrıştırma Ve Destekleme Çalışmaları
6 Şubat 2023 tarihinde meydana gelen deprem sonrasında Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü’nce hasar tespit ekipleri kurularak Hatay İli’nde tescilli kültür varlığı tüm yapılara yönelik hasar tespit çalışmaları tamamlanmıştır.Tescilli kültür varlığı yapılar; tümden göçme, ağır hasarlı, orta hasarlı, hafif hasarlı ve hasarsız olarak sınıflandırılmıştır.
Depremlerden etkilenen kültür varlıklarının korunması amacıyla Kültür ve Turizm Bakanlığı bünyesinde kurulan “Bilim Kurulu”nun 24.02.2023 tarihli toplantısında kurulan Hatay Afet Bölgesi Kazı Başkanlığı, 27.02.2023 tarihinde Kafkas Üniversitesi öğretim üyesi ve Ani Örenyeri Kazı Başkanı Sanat Tarihçisi Doç. Dr. Muhammet Arslan başkanlığında çalışmalarına başlamıştır.
Hatay İli, Antakya İlçesi’nde kültür enkazlarının modern yapı enkazları ile karışmaması ve yapım çalışmalarında kültür enkazından ayrıştırılan yapı elemanlarının tekrar kullanılabilmesi için döküm ve ayrıştıma sahası kurulmuştur.
Hatay İli, Antakya İlçesi, Kentsel Sit Alanı içerisindeki tüm tescilli kültür varlığı yapıların enkaz alımından önce sahada Afet Kazı Başkanlığı ve Rölöve ve Anıtlar Müdürlüğü uzmanlarınca incelemeler yapılmaktadır.
Alınması gerektiğine karar verilen tüm tescilli kültür varlığı yapıların alımından önce detaylı olarak fotoğraf ve videolarla belgelemesi yapılmaktadır. Ayrıca, harita üzerinde işaretlenerek sürekli güncellenmesi sağlanmaktadır.
Antakya kentsel sit alanı içerisinde tümden göçen yapılarda bulundukları yerde yapıları birbirinden ayırmak mümkün olmadığından ve yerinde koruma ihtimali bulunmadığından, tümden göçen her yapı birbirinden ayrı olarak diğer yapılarla karıştırılmadan Afet Kazı Başkanlığı uzman ekipleri denetiminde kültür enkazı döküm ve ayrıştırma alanına götürülmektedir.
Kentsel sit alanında hangi enkazda hangi aracın çalıştığı, hangi aracın hangi yapıdan kültür enkazını aldığı belgelenerek, kültür enkazı döküm ve ayrıştırma sahası girişinde ona göre araçlar yönlendirilmekte, Kazı Başkanlığı ve yüklenici firmanın uzman ekipleri eşliğinde kayıt altına alınarak, yapılar birbirine karışmayacak şekilde sahaya indirilmektedir.
Her tescilli kültür varlığı yapının kültür enkazı kendine ayrılan bölgeye dökülmektedir.
Ağır hasarlı durumdaki yapıların kendi avlusu içerisinde korunabilecekler için Kazı Başkanlığı ve Rölöve ve Anıtlar Müdürlüğü uzmanlarınca kültür enkazının alım programına göre ayrıca tespit çalışmaları yapılmaktadır ve bu yapı grupları için herhangi bir alım yapılmamaktadır. Çünkü öncelik çevreye oluşturabileceği zararlar yüzünden yol ve sokak üzerinde cephesi olan kötü durumdaki veya tamamen yıkılmış durumdaki yapıların alınması olarak kabul edilmiştir.
Ağır hasarlı yapı sınıfında ise, kentsel sit alanı içerisinde özgün detay veren cephelerin taş malzemelerinde numaralandırma işlemi yapılmaktadır.
Ağır hasarlı yapı sınıfında içine girilebilecek durumda olup kat duvarlarında ciddi statik sorunlar gözlenmeyen yapılar, Afet Kazı Başkanlığı ve Rölöve ve Anıtlar Müdürlüğü uzmanlarınca tespit edilerek, dışarıdan ve içeriden çelik profillerle desteklenmektedir.
Çelik güçlendirme yapılan yapılarda, destekleme işlemin ardından itinalı söküm çalışmaları yürütülmektedir.
Aynı zamanda desteklemenin uygun olmadığı ağır hasarlı yapılarda da çalışan personellerin can güvenliğini tehlikeye atmadan ahşap kapı, pencere, dolap kapak ve kasalarında, metal korkuluk, zemin karoları, tavan kaplamaları, süsleme v.b. mimari elemanlarda itinalı söküm çalışmaları yürütülmektedir. Sökülemeyenler ise detaylı olarak fotoğraf ve videolarla belgelenmektedir.
Aynı zamanda yapı sahiplerine ve Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın proje hibe programı kapsamında anlaştıkları mimarlara da bilgi verilerek çalışmalar öncesinde gelip lazer tarama, fotoğraflama ve video çekimi gibi belgeleme çalışmalarının yapması sağlanmaktadır.
Bu çalışmalar sayesinde yapılardaki özgün dokuların kaybolmasının önüne geçilmesi hedeflenmektedir.
Yerinden alınması öngörülen ağır hasarlı yapı gruplarında, yapı sahiplerinin talebi durumunda, can ve mal güvenliğinin kendilerince sağlanması şartıyla tutanağa bağlanarak, bu yapılar kaldırılmamaktadır.
Tecilli kültür varlıkları yapıların enkazının ayrıştırılması sırasında çıkan özel eşyalar ise çıkarılan yapının parsel bilgileri ve diğer detaylı bilgileri ile tutanakla numaralandırılarak belgelendirmesi yapılmaktadır.
